Yangınla mücadelede önemli faktörleri belirlemek için önce yangınların çıkış sebeplerine odaklanmak gerekmektedir. Elde bulunan istatistiki bilgiler, yangın çıkış sebebi olan ateşin temel etmenlerinin doğal afetler ve insan eylemleri olduğunu belirtmektedir. Buna bağlı olarak, nedeni bilinen yangınların sebepleri üç ayrı gruba ayrılmaktadır. Bu gruplar aşağıdaki gibidir:
- Doğal nedenler
- Kasıt
- İhmal ve Dikkatsizlik
Nedeni bilinen yangınların dışında, nedeni bilinmeyen ya da diğer bir deyişle meçhul yangınlar da vardır. Türkiye’de ortaya çıkan orman yangınlarıyla ilgili istatistiki bulgulara göre yangın çıkış nedeni olarak ihmal ve dikkatsizlik %59’luk bir oran ile birinci sıradadır. Bu sebeple yangınla mücadeledeki en önemli faktörlerden biri aslında çevremize karşı daha fazla dikkatli davranmaktır.
Yangınla mücadelede en önemli faktörler arasında iş makinesi kullanımları da yer almaktadır. Ormanların oluşturulması esnasında da faydalanılan iş makinelerinden, orman yangınları sırasında müdahale ekibine yol açmak, yangının farklı bölgelere sıçramasını önlemek gibi hususlarda da faydalanılmaktadır. Ekskavatör, greyder, vinç ve dozer yangın sırasında en çok faydalanılan iş makineleri arasında yer almaktadır.
Yangınla Mücadelede İş Makinelerinin Önemi
Özellikle orman yangınlarında iş makinelerinin kullanılması belli açılardan büyük önem arz etmektedir. Yalnızca itfaiye ya da diğer müdahale ekibine yol açmak değil, aynı zamanda yangının büyümesine engel olacak şekilde kullanılan iş makineleri, yeterli düzeyde genişlik ve derinlik oluşturarak izolasyon sağlama görevini de başarıyla gerçekleştirebilmektedir. Özellikle hızla ilerleyen ve yerleşim alanlarına doğru büyüyen yangınlarda izolasyonun önemi oldukça önemlidir. Ekskavatör, greyder ve dozer gibi iş makineleri yangının ilerlediği bölgeyi hızlıca tahliye etmek adına yol açmak için de sıkça kullanılmaktadır.
Özellikle yerleşim yerlerinde çıkan yangınlarda iş makinelerinin kullanıldığına sıklıkla şahit olunmaktadır. Yüksek binaların alt katlarında çıkan yangınlar sebebiyle binadan tahliye işlemi genellikle vinç yardımıyla yapılmaktadır. Bu sayede olası can kayıplarının ya da ciddi yaralanmaların önüne rahatlıkla geçilebilmekte ve müdahale ekibinin daha rahat çalışabilmesine imkan sağlanabilmektedir.
Yangın Müdahale Araçları Nelerdir?
İş makinelerinin kullanım alanları denildiğinde akla ilk olarak şantiyeler ya da kazı çalışmaları gelse de, kamu kurumlarının da her yıl yüksek miktarlarda iş makinesi satın aldığı bilinmektedir. Bunun en önemli sebebi sel, deprem, heyelan ya da yangın gibi afetlere müdahale ederken iş makinesi kullanımının oldukça önemli olmasıdır. Özellikle orman yangınlarının arttığı yaz aylarında stratejik noktalara ilk müdahale araçlarının ve iş makinelerinin yerleştirilmesi, yangına hızlı müdahale edebilmek ve yangının yerleşim bölgelerine sıçramasını engellemek adına oldukça önemlidir. Bu sebeplerden ötürü Ormanlar Genel Müdürlüğü ve Milli Savunma Bakanlığı’na bağlı askeri bölgeler başta olmak üzere birçok konumda arazöz, greyder, ekskavatör gibi doğrudan ya da dolaylı müdahale araçları bulunmaktadır.
Yangınla mücadele araçları, hava ve kara araçları olmak üzere iki sınıfta incelenebilir. Karadan müdahalede iş makineleri ve yangın söndürme araçları kullanılmaktadır. Greyder, dozer, loder ve yangınla aktif mücadele araçları arasında olan iş makineleridir. Diğer kara araçlarından bazıları, arazözler, ilk müdahale araçları ve su ikmal araçlarıdır. Yangın söndürme araç ve gereçleri arazözlerde bulunur. Bunlar, her arazöz başına asgari 3 adet olmak üzere tahra ve tırmıklı çapa; her arazöz başına asgari 10 adet olmak üzere tırmık; her arazözde asgari 1 adet olmak üzere azma, balta, ip ve merdiven; her arazözde en az 2 adet olmak üzere sırt su pompası ve her arazözde en az 1 adet olmak üzere motorlu testeredir. Arazöz ekipleri aşağıdaki gibidir:
- 1 Ekip Başı
- 1 Sürücü (Operatör)
- 1 Tabancacı
- 3 Arazöz işçisi
Yangın arabaları içinde sayılan diğer kara aracı, ilk müdahale aracıdır. İlk müdahale araçlarının araç kapasitesinin az 350 Lt olması gerekmektedir. Bu yangın söndürme araçları, ilk müdahalede su yerine köpük kullanmaktadır. Köpük kullanılacak olan su tesirini yükseltmekte, oksijeni ise düşürmektedir. İlk müdahale araçlarının dizaynı kısa zamanda ve en etkili şekilde orman yangınlarına ilk müdahalede bulunmaları için yapılmıştır. Bu aracın ulaşabildiği yeni başlamış bir yangın, sadece sürücüsü olsa dahi müdahale edilebilir bir noktadadır. İlk müdahale araçları, orman yangınlarının çıkma olasılığı yönünden hava şartlarının tehlikeli olduğu zamanlarda, yanma ihtimali yüksek olan ormanlık yerlerin çevresinde elverişli noktalarda konuşlandırılmaktadır. Yangın söndürme araçları kategorisinde görev yapan bir diğer kara taşıtı su ikmal araçlarıdır. Bu araçlar, şoför dahil 3 yolcu kapasitelidir ve her zaman 6×6 şeklindedir. Pompası, 3500-6000 litre su kapasiteli bir tanktaki pompa ile aynı işleve sahiptir. Aracın yakıt deposunda bulunan bir monitör yardımıyla sürücü, yola yakın bir yerde yangın çıkması durumunda hortumu açmaya gerek kalmadan müdahale edebilmek için araç içindeki suyu/köpüğü 50 metreye kadar kontrol edebiliyor. Ayrıca tüm su ve su temin araçlarında, hidrolik sistem veya araç üzerine kurulu elektrik sistemi ile bağlantılı olarak çalışan ve araç tam doluyken dahi aracı kurtarabilen 40 metrelik halatlı kurtarma vinci bulunmaktadır. Yangınla mücadele yöntemleri, yalnız karadan değil, havadan da yürütülmektedir. Yangın söndürme çalışmalarında kullanılan uçak ve helikopterler, özellikle orman yangın araçları kategorisinde kullanılmaktadır. Cl-215 Water Bomber, M8 Mtv Helikopteri ve K-32 Kamov helikopteri yangın söndürme işlemlerini havadan yürüterek yangın arabaları ile birlikte çalışmaktadır. Yangın söndürme araçları ile müdahale edilen yangınlarda yangın söndürme ekipleri 5 grupta toplanmaktadır. Bunlar aşağıdaki gibidir:
- İlk Müdahale Ekibi
- Hazır Kuvvet Ekibi
- Seyyar Ekip
- Arazöz Ekibi
- Helikopter Ekibi
Yangın mahalline gelen her kademedeki personel yani yangın söndürme ekip yöneticileri, öncelikle yangının görülebileceği ve iletişim sağlayabilecek uygun bir nokta bulmalı, yangının merkeze ulaştığını merkeze bildirmeli, coğrafi durumu sağlamalıdır. Yangının koordinatlarını belirleyin, en uygun yangın yolunu açıklayın ve kısaca orman koşullarını ve yangın sürecini tanıtın. Mevcut ekiple yangını söndüremeyeceği kanaatine varırsa ilk anda ihtiyaç duyulan ekip, araç ve gereç sayısını belirterek yardım istemeli ve detaylı durum belirleme sürecini başlatmalıdır. Yangınla mücadele yöntemleri doğrudan mücadele metodu ve dolaylı mücadele metodu olarak ikiye ayrılmaktadır. Kullanılan yöntem, yangının büyüklüğü ve şiddeti, yer şekillerinin özellikleri, yanıcı madde miktarı, hava durumuyla ilgili bilgilere ve mevcut yangın söndürme ekipmanlarına göre belirlenir.
Doğrudan Mücadele Metodu
Doğrudan mücadele metodu uygulanıyorsa, mücadele doğrudan yangına yapılır ve yangınla aktif mücadele araçları kullanılır. Bu metot, yangınla yakından mücadele etmenin mümkün olduğu örtü yangını tiplerinde uygulanmaktadır. Söndürme uygulaması yangın arabaları yardımıyla yangına sebep olan ateş merkezine yapılır. Yangın söndürme araç ve gereçleri ve el aletleriyle yangının hemen kenarında şerit açmak da bu metot kapsamındaki bir uygulama yöntemidir. Böyle bir müdahale yöntemini hayata geçirmek için çalışacak birkaç kişi veya bir arazöz takımı yeterlidir.
Dolaylı Mücadele Metodu
Yangına yaklaşılamadığı durumlarda yani yangının büyüdüğü ve ilerlemesinin durdurulamadığı zamanlarda dolaylı yangın söndürme yöntemi kullanılmaktadır. Yangınla dolaylı olarak mücadele etme metotları ikiye ayrılmaktadır.
- Paralel Metot
- Karşı Ateş Metodu
Paralel metodun ana özelliği, insan gücü, yangın arabaları ve yangın söndürme araçları yanan alana yeterli mesafede duruyor iken yangının kenarını oldukça yakından izlemektir. Bu sebeple bu metodun uygulamasında yangına müdahale araçları ve insanların çalışabileceği bir uzaklıktan yangının kenarlarına paralel olacak şekilde bir yangın söndürme şeridi açılmaktadır. Bu yangın söndürme şeridinin yangın söndürme araç ve gereçleri ile açılabilmesinin yanı sıra iş makineleri aracılığıyla da açılabilmektedir. Karşı ateş, yangınla aktif mücadele araçları tersine, dolaylı bir yangınla savaş yöntemidir. Bu yöntem sayesinde yangının önündeki yanıcı maddeler azaltılmakta veya yangının ana gidiş doğrultusu değiştirilmektedir.
Yangın Söndükten Sonra Ne Yapılmalıdır?
Yangınla mücadelenin önemli faktörlerinden biri de yanan alanların yeniden kazanımını sağlamaktır. Bu nedenle, özellikle orman yangınlarında yangınla mücadele yöntemleri arasında sayılan yanan ağaçların üretiminin sağlanması, yanan alanın ağaçlandırma çalışmaları ile yeniden ormanlaştırılması ve ormanlaştırılan sahanın her çeşit tehlike ve tehdide karşı çok iyi korunması uygulanması gereken koruyucu etmenler arasındadır. Yanan arazilerin ağaçlandırılması ve yeniden ormanlaştırılması hem kaybedilen ağaçlık alanların yeniden kazanımlarını sağlamak için önemlidir.