İnsan gücünün yetersiz kaldığı alanlarda tonlarca ağırlıkta ve büyüklükte olan nesnelerin kaldırılıp hareket ettirilmesi için kullanılan iş makinelerine vinç denir.
Vinçleri sabit, raylı, paletli, tekerlekli ve köprülü olarak kategorize edebilirsiniz.
İnşaat sektörü başta olmak üzere birçok alanda kullanılan vinç yüksek bina ve köprülerin yapımında, nakliyecilikte, itfaiyelerin kurtarma operasyonlarında, trafikte kalan araçların çekilmesinde ve tersane gibi büyük yerlerin yapımında kullanılmaktadır.
Vinç türleri genel olarak aşağıdaki gibi sıralanabilir.
- Sepetli Vinç
- Teleskopik Vinç
- Mobil Vinç
- Paletli Vinç
- Paletli Örümcek Vinç
- Kule Vinç
- Kamyon üstü Vinç
1-Sepetli Vinç
Araçların üzerinde sağlam bir yapıda bulunan sepetli vinçler kullanımı en yaygın iş makinelerindendir. Aşırı yüksek ve çalışması çok riskli olan alanlarda kullanılan sepetli vinçler insan güvenliğini sağlayarak işlerin güvenli, kolay ve zamandan tasarruf ederek yapılmasında önemli bir araçtır.
Genellikle uzunluğu 25 metre ve 80 metre arasında olan sepetli vinç tabela, sokak lambası, trafik ışıklarının montaj ve onarımında, itfaiyecilerin yüksek yerlerde ki canlıları kurtarmasın da faydalanılan makinelerdir. 40 metre boyutunda olan bir sepetli vinç en fazla 480 kilograma kadar taşıyabilmektedir.
2. Teleskopik Vinç
Biri sabit olmak üzere toplamda beş adet bomdan oluşan teleskopik vinç ön ve arkaya bağlanılan destek ayaklarıyla çok ağır yükleri kolaylıkla kaldırabilir.
360 derecelik ve 180 derecelik dönüş yapabilen iki farklı türü bulunmaktadır.
Ağırlık kaldırma kapasitesi 10 ton veya 150 ton arasında değişen Teleskopik vinçler zemine batmış makinelerin kurtarılmasında da kullanılırlar.
3. Mobil Vinç
Tır ve iş makinesinin birleşimi olarak görülen mobil vinç genellikle orta ağırlıkta, kurulum gerektirmeyen nesnelerin kısa mesafeye taşınması için kullanılan iş makinesidir. Kullanım amacına ve kullanılacağı yere göre özel olarak imal edilirken pratik ve kolay kullanımı sayesinde zamandan tasarruf sağlar. Kütük taşımada, makine taşımada, konteyner taşımada mobil vinç kullanılır.
4. Paletli Örümcek Vinç
Diğer adı mini vinç olan paletli örümcek vinç gövdesine bağlı dört adet ayağının oluşturduğu görüntüyle bir örümceği anımsatır. Ayaklarının ayarlanmasından dolayı zemini bozuk olan alanlarda rahatlıkla kullanılabilir ve her zemine zarar vermeden çalışabilir. Mini yapısı sayesinde diğer vinçlerin yaklaşamayacağı alanlarda rahatlıkla iş yapabilecek özelliğe sahiptirler.
Çatı onarımı, ahşap montajı, genel kaldırma işlemleri, cephe onarımı veya cephe kaplama gibi işlerde kullanılmaktadır.
5. Paletli Vinç
Sabit, ileri ve geri hareket edebilen bir palet üzerine kurulu 360 derece dönebilen ve süreklilik isteyen ağır nesnelerin kaldırılmasında, taşınmasında kullanılan vinç çeşididir. 36 metre uzunluğa sahip olan bir paletli vinç ortalama olarak 150 – 200 kilogram yük taşır. Limanlarda, inşaat ve maden sektöründe kullanımı yaygın olan paletli vinç her türlü arazide kullanıma uygundur.
6. Kule Vinç
Kule şeklinde dizili demirlerle birbirine bağlı olan, tıpkı bir köprü sistemi şeklinde yükselen vinçlerdir.
Kule vinç geniş sahalarda çalışmaya uygundur. İnşaat sektöründe konteyner taşımasında, limanlarda yük taşınmasında, yüksek bina, köprü, baraj gibi yüksek yerlerin yapılmasında kullanılan Kule vinç hem zaman hem de maliyet açısından tasarruf sağlar. Kule vinçleri parçalar halinde inşaat alanına getirerek birleştirebilirsiniz. Birden çok yapının inşa edildiği alanlarda tek bir kule vinç yeterli olmaktadır.
Kule vinçler Kule yapılarına, kollarının hareket kabiliyetlerine ve çalıştıkları zemine göre çeşitlere ayrılırlar
Kule Yapılarına Göre Vinç Çeşitleri
Kule yapılarına göre bulunan vinç çeşitlerinin bazıları dönebilen bazıları ise sabit yapıdadır. Sabit yapıda bulunan vinçlerde dönen parça üst kısımda yer alırken dönen yapıda ki kule vinçlerde ise dönebilen halka kule yapısının altında bulunmaktadır.
- İç ve dış kuleli Kule
- Tek kule
- Teleskopik kule
- Sabit kule
Kollarına Göre Vinç Çeşitleri
Kule vinçler kollarının hareket kabiliyetine göre de farklılıklar göstermektedir. Orsa kollu vinç dikey doğrultuda hareket kabiliyetine sahiptir.
- Eklemli vinç kollu
- Sabit vinç kollu
- Orsa vinç kollu
Bulundukları Zemine Göre Kule Vinç
Vinçler bulundukları zemin yapılarına göre farklılık gösterebilirler. Yükselen tabanlı vinçler inşaat halindeki yapıya takoz yardımı ile birleştirilip desteklenmelidir. Sabit tabanlı olan kule vinçler betona konulan ve daha sonra kullanılmayacak olan kule parçalarına sabitlenir. Sabit kule vinçlerin yükselme özelliği de bulunmaktadır.
- Sabit tabanlı
- Raya monteli
- Kamyon monteli
- Yükselen tabanlı
7.Kamyon Üstü Vinç
Diğer adı Hiyap vinç olan kamyon üstü vinç boyutları küçük olan, 6 veya 12 tekerlekli kamyon üstüne takılarak kullanılan hidrolik mekanizmalı vinç çeşididir. Yüksek taşıma kapasitesi, dar alanlarda rahat hareket edebilme özelliği ve mobil olmasıyla hızla kullanıma uygundur.
Birbirine geçmiş olan en az üç en fazla dokuz panelden oluşan kamyon üstü vinç ne kadar sağlam bir zemine oturtulsa dahi herhangi bir zemine bağlı olmadığından çok ağır yüklerde düşme eğiliminde olabilir ve beraberinde bağlı olduğu aracı düşürebilir. Çok ağır yükleri kaldırmak için iki adet kamyon üstü vinç karşılıklı çalışarak yükü rahat bir şekilde kaldırıp hareket ettirebilirler.
Hiyap vinç kendi içerisinde tek kırmalı ve çift kırmalı Hiyap vinç olarak ikiye ayrılır. Tek kırmalı olan Hiyap vinç daha alçak mesafelerde daha hafif yükleri kaldırmaya yardımcı olurken, çift kırmalı özelliğe sahip olan Hiyap vinç yüksek arazilerde ağır işleri yapmak için kullanılmaktadır.
Vinçleri Birbirinden Ayıran Özellikler Nelerdir?
Kaldırılacak olan yük miktarına, kullanılacak alana ve kullanılacak zemine göre vinçler değişiklik göstermektedir.
- Kullanım alanları
- Yükseklikleri
- Taşıma kapasiteleri
- Hareket kabiliyetleri
- Kullanıldıkları zeminler
- Güç kaynakları
Vinçleri birbirinden ayıran özelliklerdir.
1.Kullanım alanları: Vinçler kullanıldıkları sektörlere göre birbirinden ayrılırlar. Araç kurtarma işlemleri için hidrolik çekme vinci, reklam sektöründe tabela asımı ve elektrik direklerindeki arızaların onarımında sepetli vinç, gemilere yüklenen ağır yükler ve konteynerleri taşımak için kule vinç tercih edilir.
2.Yükseklikleri: Vinçleri birbirinden ayıran bir diğer faktör ise yükseklikleridir. Farklı çalışma ortamlarına göre vinçlerin yükseklikleri değişmektedir, limanlarda kullanılan kule vinç ile tabela asımında kullanılan sepetli vinçlerin boyutları ve yükseklikleri aynı değildir.
3.Taşıma kapasiteleri: Vinçlerin en önemli özelliği olan ağırlık taşıma kapasiteleri her vinçte farklılık gösterebilir. 40 metre uzunluğa sahip olan bir sepetli vinç 480 kilogram taşıyabilirken teleskopik vinçlerin 15 ila 55 ton arasında yük taşıma kapasitesi olduğu bilinmektedir.
4.Hareket kabiliyetleri: Hareket kabiliyeti de vinçlerde farklılık göstermektedir. Sabit ve hareketli olarak birbirinden ayrılan vinçlerin bazıları 180 derece ve 360 derece olarak dönüş yapabilme kabiliyetine sahiptirler.
5.Kullanıldıkları zeminler: her vinç kullanıldığı zemine göre farklılık gösterir. Lastik tekerlekli vinçlerin kullanım alanları sınırlı bölgeler olurken paletli vinçler her türlü arazide kullanıma uygundur.
6.Güç kaynakları: güç kaynakları bakımından vinçler ikiye ayrılırlar
- Elektrikli Vinç: Gücünü belli bir elektrik kaynağından alan, elektrik motoru ile çalışan vinçtir. Elektrikle çalıştığı için az taşıma kapasitesi olacağı düşünülse dahi bir vincin kaldırabileceği kadar ağırlık taşıma kapasitesine sahiptir.
- Hidrolik Vinç: Hidrolik pompa çıkışı olan araçlarda kullanılır. Gücünü aracın hidrolik basıncından almaktadır ve elektrikli vinçlere göre daha fazla yük taşıyabilmektedir.