İş makinelerinin aktif olduğu çalışma sahalarında en öncelikli konu insan güvenliğidir. Operatörün şahsi güvenliği, yaya güvenliği, araç güvenliği, çevre güvenliği, yol güvenliği ve sürüş güvenliği gibi birçok noktada alınması gereken tedbirler vardır. Tedbirlerin neler olduğu ve ne şekilde önlem alınması gerektiği İş Sağlığı ve Güvenliği mevzuatında açıkça belirtilir.
Forkliftlerin çalışma esnasında etkili oldukları alan, gözle görülen sınırlardan daha farklıdır. Taşıma halindeyken yükün boyutuna, ağırlığına ve pozisyonuna göre değişkenlik gösterir. Yayaları ve diğer çevre birimlerdeki mobil araçları olası kazalara karşı uyarmak için, forklift üzerinde çeşitli güvenlik sistemleri bulunmak zorundadır. Bu sistemler sesli, görüntülü ya da ışıklı olabilirler.
Forkliftler İçin Güvenlik Işık Sistemleri
Sahada yer alan forkliftin çalışma esnasında, yayalarla ve diğer mobil araçlarla direkt ya da dolaylı ilişkisi vardır. Çoğu zaman aynı yolu veya birbirine çok yakın yolları kullanarak çalışan bu unsurlar, olası kaza risklerine karşı uyarılarak korunmalıdır. Güvenlik uyarılarında renkli ışıkların kullanılması, yeni nesil yöntemlerden biridir. Red-Zone ve Blue Spot da bu yöntemler arasındaki güvenlik ışık sistemleridir. Yükün ya da forkliftin devrilmesi halinde yayaların ve diğer mobil araçların zarar görmesini önlemek için farklı renklerde ışık kaynaklarından yararlanılır. Temel amaç, olası kazadan etkilenecek alan çemberini ve araca güvenli mesafede yaklaşma sınırlarını belirlemektir.
Red-Zone Nedir ve Ne İş Yarar?
İş sahalarında makine ve yaya ilişkisinden doğan kazaların yoğunluğu nedeniyle belirgin uyarılara ihtiyaç vardır. Red-Zone, forkliftin çevre güvenliğinde kullanılan ve güvenli alanın fark edilmesini sağlayan kırmızı ışık sistemidir. Dilimizde ‘Kırmızı Alan Çemberi’ ya da ‘Kırmızı Bölge Güvenlik Işığı’ olarak bilinir. Aracın çevresinde kare oluşturan düz çizgiler, U tipi yay çizgi ya da logo ile ikaz projeksiyonu şeklinde yansıtma kullanılır. Işık kaynağından gelen lazer veya kuvvetli led lambalar sayesinde işaretlerin belirgin olarak fark edilmesi sağlanır.
Blue Spot Nedir Ne İşe Yarar?
Forkliftlerin çalıştıkları alanın çevresini korumak için kullanılan emniyet ışık sistemlerinden biri de Blue Spot’tur. ‘Mavi Bölge Güvenlik Işığı’ anlamına gelen Blue Spot, kuvvetli mavi led lamba ya da lazer yardımıyla forklift etrafındaki emniyetli alanın gösterilmesini sağlar. Diğer mobil araçların ve yayaların forklifte ait çalışma alanına girmesini önler.
Red-Zone ve Blue Spot Kullanmanın Avantajları
- Yüksek sesli çalışma sahalarında araçların geri ikaz sinyali duyulmaz. İkaz sinyalinin duyulamayacağı ortamlarda uyarı için en etkili yöntem renkli ışıklardır.
- Geri ikaz sinyali kadar kornaların da dikkat çekmediği durumlarda renkli ışıklar devreye girer ve oldukça dikkat çekicidir.
- Farklı renklerdeki ışıklar kadar uyarı levhalarının görüntülerinden de faydalanılır. Projeksiyon sistemiyle araç çevresindeki etki alanlarına ikaz görüntüleri yansıtılır.
- Kırmızı ve mavi ışık, iş kazası risklerini ciddi oranda azaltır.
- Aracın hem ön tarafına hem de arka tarafına yerleştirilebilir.
- Mavi ışıklar en az 150 cm. geriden görünecek kadar etkilidir.
- Personelin ve işletmenin hayatını kurtarabilir.
- Can güvenliği kadar mal güvenliği de sağlar.
- İş sahasında güvenliğin optimize edilmesi için pratik çözümlerle kullanılabilirler. Ön tarafa harekette mavi, arka tarafa harekette kırmızı ışık uyarısı verilebilir.
- Lazerli ışık sistemleri, forklift çatalında hizalama fonksiyonu için de değerlendirilebilir.
- Emniyet ışıkları iş makinelerinin her türünde uygulanabilir.
- Az ışıklı çalışma sahalarında araç fark edilebilirliğini arttırdığı için hayati öneme sahiptirler.
İş Makinelerinde Uyarı Sistemlerinin Kullanılmasının Önemi
Forklift gibi iş makineleri operatör yardımıyla kullanılabilir. Operatörler bazı kuralları bilerek ya da bilmeyerek ihlâl edebilir. İnsanlık hâlinden doğan aksaklıklar ya da unutkanlıklar meydana gelebilir. En sık yaşanan iş makinesi kazalarının sebepleri arasında şunlar bulunur:
- Yükleme limitini aşmak.
- Düzensiz ve riskli istiflemek.
- Hız kurallarına uymamak.
- Çatallar havadayken sürüşe geçmek.
- Araçları ehliyetsiz kişilerin kullanması.
- Operatörün yetersiz eğitimi.
- Yük aracı üzerinde insan taşımak.
- Yayalar ile aynı sahada çalışmak.
- Yayalar ile aynı yolu kullanmak.
- Sürüş yolunun ve çalışma sahasının dar olması.
- Sürüş zemininde bozukluk ve eğim koşulları.
- Yüklenme sonrasındaki kör noktalar.
- Arızalanan iş makineleri.
Işıklı güvenlik sistemleri bu tip durumlarda yayaların ve çevre birimlerin uyarılması için ciddi bir önlemdir. Yapılan araştırmalara göre kaza oranlarını düşürmek üzerinde etkilidir.
Forklift İçin Alınması Gereken Başlıca Önlemler
- Forkliftle çalışmak zorunda olan küçük ya da büyük her işletmede tüm personele eğitim verilmeli, riskler hakkında bilgilendirme yapılmalıdır.
- Operatör sertifikası olmayan hiç kimse forklift kullanmamalıdır.
- İş makinesi türü ne olursa olsun çalıştırılmadan önce tüm kontrolleri yapılmalıdır. Eksik ya da arızalı durumlarda çalışmalar askıya alınmalı, arıza giderildikten sonra devam edilmelidir.
- Araçların düzenli bakımı ve muayeneleri ihmâl edilmemelidir.
- Forklift yolu ile yaya yolu ayrılmalı, aynı güzergâhta ve dar alanda çalışılmamalıdır.
- Yük platformları dayanıklı, platform üzerindeki yükler düzenli olmalıdır. Dengesiz istifleme, başlıca kaza sebeplerinden biridir.
- Operatörlerin forklift içerisinde emniyet kemeri takması zorunludur.
- Forklift hız kuralı mevzuatta 10 km. hız/saat olarak belirlenmiştir. Bu kural hayati önem taşıdığı için ihlâl durumunda yaya kazaları ölümle sonuçlanabilir.
- Tip tabelasında yer alan diyagrama ve yük çizelgesine harfiyen uyulmalıdır.
- Araç tamamen durdurulmadan çatal ya da ataşmanlar ileri geri veya aşağı yukarı hareket ettirilmemelidir.
- Kapasiteyi aşan yüklerin her zaman can ve mal kaybı riski oluşturduğu unutulmamalıdır.
- Köşe başlarında ya da kavşak noktalarında araç yavaşça durdurulmalı, ani hareketlerden kaçınmalı, gerekli sinyal ve uyarılar verilmeden dönüşler yapılmamalıdır.
- Operatörler, sebebi ne olursa olsun kabin dışına el, ayak, bacak ya da baş gibi organlarını sarkıtmamalıdır. Yük düşmesi durumunda kalıcı sakatlık veya ölümle sonuçlanan tehlikeler doğabilir.
- Bazı yükler içeriği ya da çalışma alanı koşulları gereği özel donanım gerektirebilir. Kişisel güvenlikle ilgili koruyucu ekipman gerekiyorsa mutlaka kullanılmalıdır.
- İş makineleri kullanılmadığı zaman mutlaka tamamen durdurulmalıdır. Forklift çalışması bittiği zaman da çatal yerde olmalı, fren sistemi açılırken diğer sistemler kapatılmalıdır.
Forkliftlerin İş Güvenliği Nasıl Sağlanır?
Can ve mal güvenliğinde tehlike yaratma potansiyeli olan iş makineleri arasında forkliftler de bulunur. Teknik açıdan kusurlu forkliftler asla kullanılmamalı, tam donanımlı ve bakımlı olmaları sağlanmalıdır. Buna göre;
- Operatör kabini bulunmayan,
- Devrilmeye müsait olan,
- Operatörün sıkışma riski olan,
- Ayna birimleri eksik ya da kırık olan,
- Aydınlatma sistemi olmayan,
- Yangın tüpü bulunmayan,
- İleri geri veya sağ sol manevralarda sesli ya da ışıklı ikaz sinyalleri olmayan forkliftlerle çalışılmamalıdır.
Ayrıca, içten yanmalı motor sistemine sahip olan forkliftlerin kapalı alanda çalışması için havalandırma sisteminin bulunması zorunludur.
Forklift İçin Diğer Uyarı Sistemleri Nelerdir?
Forklift kullanılan sahalarda yayaların ve diğer çevre birimlerin güvenliği için çeşitli uyarı sistemleri bulunur:
- Yakınlık uyarı sistemi, diğer mobil araçlarla forklift arasındaki mesafeyi ölçerek erken uyarı sinyali verir. Gelişmiş sistemlerde araçların motorları durdurulabilir veya yavaşlatılabilir.
- Çarpışma uyarı sistemi, iş makinesi, yaya ziyaretçi, işçi ya da durağan yapılar arasında yakınlık tespit ettiğinde sesli, ışıklı ya da titreşimli uyarı verir. Tehlikeli alanlara girildiği zaman otomatik sensörler devreye girer ve işçileri uzaklaştırır.
- Forklift takip sistemi, LBS ve GPS teknolojilerinin desteği ile çalışır. Araçların ve operatörün performansı analiz edilebilir, araç bakımlarının takibi yapılabilir, gerekli veriler düzenli olarak kayıt altına alınabilir.
Filo yönetimi takibi yapan çeşitli yazılımlar sayesinde sürücü tanıma, kapı sensörü, motor blokajı gibi ek donanımlar kazandırılan iş makinelerinin verimliliği arttırılır ve yüksek performanslı çalışma sağlanır.