Kentleşme ve beraberinde süregelen nüfus artışları, dünyanın hemen tüm büyük şehirlerinde, kent yaşamının doğal getirisi olan, karayollarında trafik sıkışıklığını ve yüksek taşımacılık maliyetlerini de beraberinde getirir. Metro yeraltı raylı sistemleri ise, diğer tüm ulaşım alternatiflerine göre en verimli seçenek olarak göze çarpar. Metro, hem güvenlik ve hızlı ulaşım açısından, hem de yolcu konforu ve uygun maliyet yapısı ile kentli nüfusun ulaşım problemlerine, en etkin çözümü sunan, toplu taşımacılık seçeneklerinden biridir. Üstelik kentlerdeki tarihi dokunun ve doğal yaşam alanlarının korunması adına da başarılı bir tercihtir.
Metro Raylı Sistemlerinin, diğer taşımacılık alternatiflerine göre ön plana çıkaran özellikler şunlardır:
- Enerji tüketimi düşüktür, kapsadığı alana göre hesaplandığında verimliliği çok yüksektir.
- Hava kirliliğine neden olmadan yüksek kapasiteli yolcu taşımacılığını mümkün kılar.
- Şehirlerde trafikteki yolculuk sürelerine göre ortalama %50 ila %75 arasında değişen oranlarda zaman tasarrufu sağlar.
Peki, yer altında gerçekleştirilen zorlu metro inşaatlarında kullanılan iş makineleri hangileridir ve ne tür işler için kullanılırlar?
Metro inşaatlarının ilk adımı, jeolojik inceleme ve araştırma işlemleri ile kazı yapılacak zeminin etüt edilmesi ve uygun yöntem ve makinelerin belirlenerek, gereken planlamanın gerçekleştirilmesidir. Temelde, iş makinelerinin yer altına indirilebilmesi için yüzeyden, raylı sitemin inşa edileceği seviyeye kadar inecek bir şaft açılması ile işe başlanır. Hem bu aşamada, hem de ilerleyen adımlarda kullanılan, özellikleri, işlevleri ve değişen kullanım alanları ile öne çıkan olan bazı iş makineleri şunlardır:
Metro İnşaatlarında Ekskavatör
Zemin yapısına ve kazı planlamasına göre, lastikli veya paletli olarak tercih edilebilen Ekskavatör, genelde toprak işlerinde kullanılan bir makinedir. Her mevsimde, hatta yağışlı kış aylarında, çamurlu zeminde dahi kullanılabilen Ekskavatör, farklı boyut ve seçenekleriyle, inşaat uygulamalarının önemli bir parçasıdır. Temel kazma, derin kazı, kanal açma, çukur açma gibi işlerde kullanılır. Yüksek kazma gücü ve manevra kabiliyeti sayesinde, madenleri kazma dahil, çok çeşitli işlevlerin, yerine getirilmesini sağlar.
Çok sayıda Ekskavatör çeşidi bulunur. Küçük boyutlu ve düşük kapasiteli makineler, ağırlıklı olarak kazma ve delme işleri için kullanılır. Büyük boyutlu ve yüksek kapasiteli olan türlerden ise büyük inşaat projelerinde ve yüksek tonajlı işlerde yararlanılır. Ekskavatör kiralarken, kullanılacağı alana göre öncelikle boyut belirlenmeli, işlem yapılacak toprak, zemin türü, makinenin hızı ve kullanılacağı süre, göz önünde bulundurulmalıdır.
Metro inşaatlarında en çok tercih edilen Ekskavatör türleri şunlardır:
Paletli Ekskavatörler
Hidrolik sistemle çalışan bu makineler, ağır inşaat süreçlerinde molozların ve toprağın kaldırılması ve aktarılması için kullanılır. Paletli yapıları, engebeli zeminde, kaymadan durmalarını ve kolayca tırmanarak mesafe kat etmelerini sağlar. Dengeli, esnek ve stabil özelliktedirler.
Lastikli Ekskavatörler
Lastikli yapıları sayesinde, başta asfalt ve beton olmak üzere tüm düz zeminlerde daha yüksek manevra kabiliyetine sahiptirler. Genel olarak yol çalışmalarında kullanımı tercih edilmektedir. Yüksek stabilite gerektiren durumlarda ise, sabitleyici payandalar eklemek suretiyle stabilite seviyesinin artırılması mümkündür.
Dragline Ekskavatörler (Çekmekepçe)
Bu yüksek hacimli makineler, kepçelerine bağlı birer çekme halatı ve kaldırma halatı ile çalışır. Kaldırma halatı, kepçenin dikey yönde yükseltilip alçaltılmasını, çekme halatı ise, kepçenin yatay düzlemde operatöre doğru yönlendirilmesini sağlar. Büyük ölçekli inşaat projelerinde ve su altı kazı uygulamalarında, yaygın olarak kullanılmaktadır.
Emme Ekskavatörleri
Vakumlu emme borusuna sahip bu modeller, işlem öncesinde zeminde sıvı jel salınımı ile gevşeme sağlar. Yaklaşık 400 beygir gücüne kadar yükselebilen emme gücüyle, toprağı ve istenmeyen parçaları hızlı ve kolayca uzaklaştırır. Özellikle hassasiyet gerektiren, yer altı uygulamalarında tercih edilmektedir.
Mini Ekskavatörler
Dar alanda, yüksek manevra kabiliyeti gerektiren işler için tercih edilen bu makineler, ağırlıklı olarak konut inşaatı, alan temizliği işlerinde ve enkaz alanlarında kullanılır.
Uzun Erişimli Ekskavatörler
Uzun bir kol bölümüne sahip olan tasarımı sayesinde, derin ve dar alanlarda, ulaşılması zor yerlerde ve yüksekliklerde çalışma kolaylığı sağlar. Genellikle, yıkım projelerinde kullanılır. Kırma ve kesme gibi ek uygulamalar için kol bölümüne takılacak gerekli ataşmanlarla, uygulanabilecek işlevler çeşitlendirilir.
Ekskavatörler metro inşaatlarının temel araçlarındandır. Tüneller boyunca tüm raylı sistem ve inşa süreçlerinde, istasyonların inşa ve düzenlenme süreçlerinde önemli rol oynarlar.
Metro İnşaatlarında Vinç
Ağır iş makinelerinden biri olan Vinç, yüksek tonajlı malzemelerin dikey yönde kaldırılması, yatay olarak taşınması ve bir yerden bir yere transfer edilmesi aşamalarında kullanılır. Farklı çeşitlerde taşıma kapasiteleri olan bu makineler, oluşabilecek iş kazası riskleri göz önünde bulundurularak, mutlaka uzman operatörler tarafından kullanılmalıdır. Ağır bir yük kaldırma ihtiyacı söz konusu olduğunda, vinç kiralama yöntemiyle çözüm bulabilmek mümkündür. Yükün yapısı, ağırlığı ve özelliklerine göre belirlenecek ataşmanlar (eklemeler) sayesinde, ihtiyacınıza yönelik olarak şekillendirilebilecek, taşıma, kaldırma kapasiteleri ve kullanım amaçları birbirinden farklı, birçok vinç kiralama seçeneği bulunmaktadır. Metro inşaat süreçlerinde hemen tüm çeşitleri kullanılmakta olan vinçlerin bazı çeşitleri şunlardır:
Mobil Vinçler
Temel vinç çeşididir. Hidrolik silindir veya kablo aracılığıyla yükseltilip, alçaltılabilir.
Paletli Vinçler
360 derece dönüş özelliğine sahip, yumuşak zeminlerde kullanıma müsait vinç modelidir.
Kule Vinçler
Yüksek gövdeli, genellikle inşaat şantiyelerinde kullanılan, yüklerin yatay ve dikey yönlerde taşınabilmesini sağlayan vinç türleridir.
Paletli Örümcek Vinçler
Paletli yapısıyla zemine tutunan, aynı zamanda gövdesine monte edilmiş ek ayaklar yardımıyla stabilite sağlayan mini vinç çeşididir.
Kamyon Üstü (Hiyap Vinç)
Kamyon kasasına entegre edilmiş vinç türleridir. Ağırlıklı olarak yükleme boşaltma işlemleri için kullanılırlar.
Metro İnşaatlarında Tünel Açma Makineleri
Genel olarak sondajlama makinesi olarak bilinen Tünel Açma Makineleri, hemen her türlü zemin tabakasını, dairesel kesitlerle kazmaya elverişlidir. Zemin ister toprak olsun, ister kaya, yatay sondajlama prensibi ile çalışan Tünel Açma Makineleri, patlatma veya standart delme, kazma işlemlerine göre çok daha hızlı ve etkili sonuç vermektedir. 1 metreden yaklaşık 19 metreye kadar farklı çaplarda kazı yapabilme özelliğine sahip bu makineler sayesinde, kazı nedeniyle çevrede oluşması mümkün teknik sıkıntıların ve özellikle kalabalık nüfuslu kentlerde patlatma ve geleneksel kazı yöntemlerinden kaynaklı gürültünün de önüne geçilmiş olur. Metro inşaat faaliyetlerinin en önemli aşaması olan tünel açmayı sağlayan makinedir. Günümüzde Metro proje planlamalarının ve saha uygulamalarının temel ve en önemli unsurudur.
Metro İnşaatlarında Delici İş Makinesi
Genel amacı, matkap uçları ile delik açılması için kullanılan makinelerdir. Ataşmanlar ile havsa açma, kılavuz çekme ve yüzeylerin doldurulması için de kullanılabilir. Taban kısmını oluşturan, titreşime dayanıklı, aşınma direnci yüksek, dökme demirden yapılan bir yatak kısmı, bu makinenin temelini oluşturur. Motordan gelen güç, el çarkı kısmında doğrusal harekete dönüşür ve Delici İş Makinesi, gücü matkap ucuna aktararak delme işlemini gerçekleştirir. Metro proje ve inşaat uygulamalarının temel makinelerindendir.
Delici makinelerin çeşitleri, genelde dört kategoriye ayrılmaktadır:
- Dikey hassas deliciler
- Dikey deliciler
- Radyal deliciler
- Özel amaçlı deliciler
Metro İnşaatlarında Kazıcı Yükleyici İş Makinesi
Bu makineler, başta yıkım, kazı, kırma ve çevre düzenlemesi olmak üzere, çok çeşitli uygulamalar için kullanılabilmektedir. Birçok kazıcı yükleyici iş makinesi basitçe takılan ve hızlıca değiştirilebilen ataşman bağlantıları sayesinde, birbirinden farklı fonksiyonlar arasında geçiş yapılarak, değişik işlerde kullanma avantajı sağlamaktadır. Bu esnek yapıları ve çoklu fonksiyonel özellikleri nedeniyle, metro inşaatlarında kullanılan iş makineleri arasında, önemli yer tutmaktadır.