Son yıllarda iş makinesi kullanımı giderek artmaktadır. Buna paralel olarak iş makinelerinin karıştığı ve sebep olduğu kazalar meydana gelmektedir. İş makinelerinde iki çeşit kazaya rastlanmaktadır. Bunlardan birincisi iş makinesi iş yapılan alanla çalışırken meydana gelen kazalardır. İkincisi ise iş makinesinin çalışma sahasına götürülürken veya giderken trafikte meydana gelen kazalardır. İş makinelerinin sebep olduğu kazaların en az hasarla atlatılabilmesi için alınması gereken önlemler vardır. Bu önlemler arasında;
- Şantiye iş güvenliği ve trafik planı hazırlanması,
- Sorumlulukların belirlenip dağıtılması,
- Operatör ve çalışanlara eğitim verilmesi,
- İş makinelerinin periyodik bakım ve onarımlarının zamanında yapılması ilk sıralarda gelmektedir.
Tüm bu önlemlere rağmen iş kaza meydana geldiğinde iş kazası bildirimi yapılmalıdır.
İş Kazası Bildirimi ve Süresi
İş kazasını tarif edecek olursak çalışanların veya işyeri makine ve malzemelerinin zarar gördüğü kazalara iş kazası denir. İş kazası meydana geldikten sonra yapılması gereken bazı işlemler vardır. Bu işlemler arasında en önemlisi iş kazası bildirimidir. Meydana gelen iş kazası sosyal güvenlik kurumuna mutlaka bildirilmelidir. Sosyal güvenlik kurumuna iş kazaları bildirilerek hem işverenin ceza almasının önüne geçilir hem de ülke genelinde iş kazası değerlendirmelerine katkı sağlanır. Herhangi bir sebeple iş kazası meydana geldiğinde iş kazası bildirim süresi 3 iş günüdür. Cumartesi, pazar ve resmi tatil günleri bu süreye dahil değildir. Sosyal güvenlik kurumu müdürlükleri iş kazası bildirimini genellikle iş kazasının olduğu günü dahil ederek hesaplamaktadır. Böyle durumlarda 5510 sayılı kanunun 13. maddesi gerekçe gösterilerek itiraz edilebilir.
İş Kazası Bildirimi Nasıl Yapılır?
Sosyal güvenlik kurumuna iş kazaları bildirimi elektronik ortamda veya bizzat başvurularak yapılabilir. Elektronik ortamda yapılacak bildirimler e-devlet sayfası üzerinden gerçekleştirilir. İnternet üzerinden iş kası bildirimi yapabilmek için e-bildirge şifresine sahip olmalıdır. Ayrıca internet üzerinden bildirim sadece 4A kapsamında sigortalı olarak çalışan kişiler için yapılır. Yabancı uyruklu işçiler için elektronik ortamda iş kazası bildirimi yapılamaz. İş kazası bildiriminde bulunmamanın cezası 2022 yılı için 6966 Türk Lirasıdır. İşyerinin tehlike sınıfına ve çalışan sayısına göre kesilecek idari para cezaları farklılık gösterebilir. İş kazalarını bildirmeme cezaları sadece idari para cezası değildir. İdari para cezası ile birlikte sosyal güvenlik kurumu iş kazası geçiren çalışan için bağladığı aylık ve yaptığı harcamaları işverenden tahsil edebilmektedir. Ayrıca sağlık kuruluşları meydana gelen iş kazalarını sosyal güvenlik kurumuna bildirmekle mükelleftir. İşverenin kazayı bildirmeme durumunda sağlık kuruluşları kazayı bildirdiğinde işverene ceza kesilmektedir. Tüm bu sebeplerle meydana gelen her iş kazası mutlaka bildirilmelidir.
İş Kazası Tutanağı
Bir iş kazası meydana geldiğinde işveren tarafından düzenlenen belgeye iş kazası tutanağı adı verilir. Meydana gelen iş kazası nedeniyle herhangi bir dava açıldığında iş kazası tutanağı önemli bir kanıt haline gelir. 4857 ve 6331 sayılı iş sağlığı ve iş güvenliği kanunu ve 5510 sayılı sosyal sigortalar ve genel sağlık sigortası kanununda iş kazası düzenlemeleri yer almaktadır. İş kazası olarak kabul edilen bir kazada tutanağın tutulup tutulmadığı veya nasıl tutulduğu oldukça önemlidir. İş kazası tutanağında iş kazasının nasıl meydana geldiği ayrıntılı olarak anlatılmalıdır. İş kazasını gören diğer çalışanların ifadeleri tutanakta yer almalıdır. Kaza geçiren kişiye ait tüm bilgilere tutanakta yer verilmelidir. Kazanın meydana geldiği saat ve oluş şekli ayrıntılı olarak yer almalıdır. Eğer kaza geçiren işçiye işyeri hekimi tarafından herhangi bir müdahalede bulunuldu ise işyeri hekiminin de ifadelerine yer verilmelidir. Kazanın meydana geldiği yerin fotoğrafların tutanağa eklenmesi faydalı olacaktır. Tutanak hazırlanırken hiçbir ayrıntı gözden kaçırılmamalıdır. İş kazası tutanak örneğinde aşağıdaki bilgiler yer almalıdır:
- Kaza geçiren çalışanın bilgileri,
- Çalışanın görev yaptığı birim veya iş makinesi,
- İşe başlama tarihi,
- Kaza saati,
- Kazanın meydana geldiği adres,
- Tıbbi müdahale (var / yok),
- Uzuv kaybı (var / yok),
- Açıklamalar (kaza ile ilgili tüm ayrıntılar),
- Tanık ifadesi,
- Kazaya ait fotoğraflar.
İş kazası tutanağı tutulmadığı takdirde işçinin hakkını araması zorlaşacaktır.
İş Kazası Raporu ve Tazminatı
Yoğun iş temposu ve iş hayatı içerisinde iş kazaları kaçınılmazdır. Bu kazaların bir bölümüne kişilerin ihmalleri neden olabilir. Bazen de kimsenin kusuru olmamasına rağmen iş kazası meydana gelebilir. Sosyal güvenlik kurumu tarafından iş kazası olarak kabul edilen kaza durumlarında kaza geçiren işçiye geçici iş göremezlik parası ödenir. Kaza geçiren işçinin Geçici iş göremezliği kanıtlayan doktor raporuna iş kazası raporu adı verilir. İşçinin işe gelmediği zamanların kaybını karşılamak amacıyla ödenir. Tedavi şekline göre ödeme miktarı değişkenlik gösterir. Bu ödemenin alınabilmesi için herhangi bir belge gerekmemektedir. Ödeme iş kazası geçiren kişiye kazanın olduğu günden itibaren işbaşı yaptığı güne kadar düzenli şekilde ödenir. Kasıtlı olarak yaralanan veya kurumun teklif ettiği tedavi şeklini kabul etmeyen işçiye ödemenin yarısı yapılır. Kaza geçiren kişi iş kazası tazminat davası açabilir. İşçi sosyal güvenlik kurumundan alacağı ödeneklerden başka işverenden maddi ve manevi tazminat alma hakkı vardır. İşçi kazanın mahiyetine göre bunlardan birisini veya her ikisini birlikte talep edebilir. Kaza geçiren işçinin zararları farklı maddeler halinde sıralanabilir;
- Tedavi giderleri,
- Kazanç kaybı,
- Çalışma gücünün kaybedilmesinden veya azalmasından dolayı ortaya çıkan kayıplar,
- Ekonomik gücün etkilenmesinden ortaya çıkan kayıplardır.
İş kazası tazminat davaları 7-8 ay sürebileceği gibi 3- 4 yılda sürebilir. Sosyal güvenlik kurumu incelemeleri, dilekçelerin ve delillerin toplanması, mahkemenin durumu sürece etki edebilir. İş makineleri kazaları ölümlü sonuçlanırsa hayatını kaybeden işçinin ailesi ve yakınlarına birtakım hak ediş ve tazminatlar hem sosyal güvenlik kurumu hem de işveren tarafından ödenir. Bunlar arasında:
- Cenaze giderleri,
- Ölen kişinin desteğinden yoksun kalan kişilere ödenen zararlar,
- Kaza sonucunda işçi hemen ölmemişse tüm tedavi iş gücü kaybı ve azalması zararları ölen işçinin yakınlarına ödenir.
İş Makinesi Kazaları
Büyük iş makineleri kazaları çalışma hayatında olabilen kazalar arasında yer alır. Büyük iş makineleri kazaları; operatör hataları, makine bakım ve tamir ihmalleri ve çalışma alanından kaynaklı nedenlerden meydana gelebilir. Ülkemizde ve dünyanın birçok yerinde iş makinelerinin karıştığı ilginç iş kazalar görülmüştür. Dünyanın en büyük iş makineleri kazaları arasında iş makinelerinin yüksekten düştüğü kazalar örnek gösterilebilir. Bu tür kazaların meydana gelmemesi için alınması gereken birtakım önlemler yerine getirilmelidir. İş elbisesi uygun olmalıdır yırtık, sökük, sarkan elbiseler ile çalışılmamalıdır. İş makinesinin bakım ve onarımları yapılmalı sürekli kontrol edilmelidir. Çalışma alanının emniyetinin sağlanmalıdır. Yolda veya çalışma sahasında refakatçiye gerek varsa mutlaka refakatçi görevlendirilmelidir. Enerji hatlarının, doğalgaz hatlarının olduğu kritik çalışma alanlarında mutlaka ilave tedbirler alınmalıdır. Çalışma sırasında görüş kalitesinin artırılması için gerekli temizlik ve çalışmalar yapılmalıdır. Operatör alanı korkuluklarla koruma altına alınmalıdır. Güvenli ve sağlıklı bir çalışma hayatı için işçi ve işveren her iki tarafta üzerlerine düşen tüm sorumlulukları yerine getirmelidir.